Научниците со апокалиптична прогноза за Украина: Можеби никогаш повеќе нема да биде „житница на Европа“

Кога Украина го врати Херсон во ноември, се врати и фармерот Андриј Повод, само за да ја најде својата фарма за жито во урнатини. Недостасуваа два трактори, поголем дел од пченицата ја немаше, а сите 11 згради што се користат за складирање на земјоделски култури и машини беа бомбардирани и изгорени.

Фармата носи лузни од руско гранатирање и неексплодирани убојни средства низ полињата, но тоа е помалку видлива штета на познатата плодна почва на Украина една година по војната,  пишува Ројтерс.

Научниците кои ги испитуваа примероците од почвата земени од заробениот регион Харков во североисточна Украина открија дека високите концентрации на отрови како жива и арсен од муницијата и горивото ја загадуваат земјата .

Користејќи ги примероците и сателитските снимки, научниците од Украинскиот институт за наука за почва и агрохемиски истражувања процениле дека војната досега уништила најмалку 10,5 милиони хектари земјоделско земјиште. 

Тоа е четвртина од земјоделското земјиште, вклучително и територијата сè уште окупирана од руските сили, во земјата опишана како „Зрната куќа на Европа “, пишува и  Ројтерс .

„За нашиот регион ова е многу голем проблем. Не можеме да ја репродуцираме оваа добра почва“, рече фармерот Андриј Повод додека шеташе околу својата фарма во близина на Билозерка во југоисточна Украина, на околу 10 километри од реката Днепар. 

Таму е една од првите линии на војната.

Експертите, како и научниците за почва, земјоделците, компаниите за житарици и аналитичарите, рекоа дека ќе бидат потребни децении за да се поправи штетата на корпата за леб во Европа – вклучувајќи загадување, рудници и распадната инфраструктура – и дека глобалните резерви на храна може да страдаат со години.

Гранатирањето на војната ги наруши деликатните екосистеми на микроорганизми кои ги претвораат почвените материјали во хранливи материи за културите, како што е азот, додека резервоарите ја компресираат земјата, што го отежнува растот на корените, велат научниците.

Некои области се толку минирани и физички трансформирани од кратери и ровови што, како некои боишта од Првата светска војна, можеби никогаш нема да се вратат на земјоделското производство, велат експертите.

ГУБЕЊЕ НА ПЛОДНОСТА

Пред војната, Украина беше четврти по големина извозник на пченка во светот и петти по големина продавач на пченица и клучен снабдувач на сиромашните земји во Африка и на Блискиот Исток кои зависат од увозот на жито.

Од инвазијата на Русија пред една година, глобалните цени на житото се зголемија бидејќи пристаништата на Црното Море кои вообичаено го транспортираат родот од Украина се затворени, поттикнувајќи ги стапките на инфлација низ целиот свет.

Штетата од војната може да ја намали потенцијалната жетва на жито во Украина за 10 до 20 милиони тони годишно, или до една третина врз основа на предвоеното производство од 60 до 89 милиони тони, изјави за Ројтерс директорот на Институтот за почва Свјатослав Баљук.

Други фактори се исто така важни за нивоата на производство, како што се областа на земјоделците, климатските промени, употребата на ѓубрива и усвојувањето на нови земјоделски технологии.

Украинското Министерство за земјоделство одби да коментира за контаминацијата на почвата и долгорочната штета на индустријата.

Покрај оштетувањето на почвата, украинските земјоделци се борат и со неексплодирани убојни средства на многу полиња, како и со уништување на каналите за наводнување, силоси за земјоделски култури и пристанишни терминали.

Андриј Вадатурски, главен извршен директор на Нибулон, еден од најголемите производители на жито во Украина, очекува само деминирањето да трае 30 години и рече дека е потребна итна финансиска помош за да се одржат украинските земјоделци во бизнисот.

Денеска има проблем со високите цени, но храната е достапна“, вели Вадатурски во интервјуто. „Но, утре, една година од сега, ситуацијата може да биде дека ако нема решение, тоа ќе биде недостиг на храна.

Најплодната почва во Украина – наречена чернозем – настрадала најмногу, открива институтот. Црната почва е побогата од другите почви со хранливи материи како хумус, фосфор и азот и се протега длабоко во земјата, до 1,5 метри.

Балук од институтот рече дека штетата од војната може да доведе до алармантна загуба на плодноста.

Зголемената токсичност и намалената разновидност на микроорганизмите, на пример, веќе ја намалија енергијата што семето на пченката може да ја генерира за ртење за приближно 26 отсто, што доведува до помали приноси, рече тој, цитирајќи го истражувањето на институтот.

ЕХОИТЕ НА ПРВАТА СВЕТСКА ВОЈНА

Работната група на научници за почва формирана од украинската влада проценува дека ќе чини 15 милијарди долари за отстранување на сите рудници и враќање на почвата на Украина во нејзината поранешна состојба.

Тоа закрепнување може да потрае само три години или повеќе од 200, во зависност од видот на деградацијата, рече Балук.

Врз основа на студиите за штетите на земјата за време на Првата светска војна, некои области во Украина никогаш нема да закрепнат.

Американските академици Џозеф Хапи и Рандал Шацл го измислија терминот „бомбатура“ во 2006 година за да го опишат влијанието на војната на почвата. 

„Меѓу невидливите штети, пробивањата на бомбите во слоевите на карпите или почвата може да ја променат длабочината на водната маса, лишувајќи ја вегетацијата од плиток извор на вода“, напишаа тие.

Наоми Ринтул-Хајнс, виш предавач по наука за почвата и управување со животната средина на Универзитетот во Кентербери Крист, го проучува загадувањето на почвата од Првата светска војна и стравува дека конфликтот во Украина предизвикува слична, неповратна штета.

„Исклучително е важно да разбереме колку е лоша ситуацијата во моментов“, рече таа.

Оловото, на пример, има полуживот од 700 години или повеќе, што значи дека може да потрае толку време додека неговата концентрација во почвата се преполови. 

Таквите отрови можат да се соберат толку многу во растенијата што растат таму што може да биде засегнато и здравјето на луѓето, рече Ринтул-Хајнс.

Се разбира, Првата светска војна траеше четири години, а војната во Украина само една година досега, но оловото останува клучна компонента на многу модерни муниции, додаде Ринтул-Хајнс.

ПРЕДИЗВИК ЗА ДЕМИНИРАЊЕ

Отстранувањето на мините и другите неексплодирани убојни средства, за кои владата вели дека покрива 26 отсто од територијата на Украина, најверојатно ќе потрае со децении, рече Мајкл Тајр, менаџер за европска програма за Канцеларијата за отстранување оружје на Стејт департментот на САД.

Млечната фарма на Андриј Пастушенко во југоисточна Украина, каде што одгледува сточна храна и сончоглед, е преполна со кратери и поранешни руски бункери.

Иако Украина ја врати областа во ноември, руските сили редовно ја гранатираа неговата фарма преку реката Днепар, расфрлајќи неексплодирани убојни средства, рече тој.

Потребни ни се многу месеци да расчистиме сè и да продолжиме да работиме, можеби и години“, рече Пастушенко.

„Нема помош бидејќи сме на првата линија на огнот. Никој нема да помогне додека ова е воена зона“.

Во моментов нема работа на фарми за деминирање во Херсонската област поради ограничен број специјалисти, изјави Александар Толокоников, портпарол на воената управа на Херсонската област.

Со толку мала достапна помош, компанијата за жито Нибулон формираше мал оддел посветен на деминирање на нејзините земјишта во јужна Украина, процес кој се очекува да трае со децении, рече Михаило Ризак, заменик директор на Нибулон.

Има уште еден долгорочен проблем за украинскиот земјоделски сектор, кој сочинуваше 10% од бруто домашниот производ пред војната. Тоа е штета на патиштата, железницата и другата инфраструктура проценета на 35,3 милијарди долари и расте, соопшти во октомври Киевската школа за економија.

„Луѓето мислат дека кога ќе дојде до мир, кризата со храната ќе биде решена“, рече Кејтлин Велш, директор за глобална безбедност на храната во Центарот за стратешки и меѓународни студии во Вашингтон. 

Финансиите на фармерите се исто така во страшна состојба, рече Дмитриј Скорњаков, извршен директор на HarvEast, голема украинска земјоделска компанија.

Многу земјоделци можат да преживеат оваа година и да живеат од приходите од одличната година непосредно пред војната, рече Скорњаков, но тој предвиде дека половина од нив ќе имаат сериозни финансиски проблеми доколку конфликтот се одолговлекува во 2024 година.

„Во моментов иднината е сива до темна.