„Нема опасност за нас по пеколот во Турција“ – категорична за ова е сеизмологот Пламена Рајкова-Цанкова. Таа објасни дека серијата последователни потреси ќе трае повеќе од една година.

 

„Во Бугарија има шест сеизмички зони“, прецизира таа.

 

Еве што друго изјави сеизмологот Пламена Рајкова-Цанкова во интервју за „ Телеграф “:

– Проф.Цанкова, што се случи во Турција од научен аспект?

 

– Главниот настан е од 3:17 мин по бугарско време со магнитуда од 7,8 степени и длабочина од 10 километри. Епицентарот е на голема оддалеченост од нашата територија, на повеќе од 1000 километри. По овој земјотрес се забележува интензивна афтершокови серија, што е апсолутно очекувано од научен аспект.

 

Ќе трае повеќе од една година, со повеќе настани со поголема магнитуда што ќе се случат во првите месеци по главниот земјотрес и постепено исчезнуваат со текот на времето. Многу слабо се чувствува на нашата територија на земјава, во Југоисточна Бугарија.

За последователните афтершокови, кои ќе бидат со помала јачина од главниот земјотрес, веројатноста да се почувствуваат на наша територија е минимална, да не речам дека нема таква веројатност. 

– Колку последователни потреси се регистрирани во Турција?

– До пладне имаше повеќе од 70 земјотреси со јачина над 4 степени, а напладне е забележан и многу посилен – 7,5, повторно во истото подрачје. 

– Дали се знае што го предизвика земјотресот?

– Главниот земјотрес е регистриран по раседот на источна Анадолија. Тоа е структура која се карактеризира со сеизмичка активност. Одделно Турција како територија е сеизмички активна. Таму се забележани многу земјотреси.

Низ годините во оваа земја се забележани доста силни настани. Овој раздор има предуслови за реализација на вакви настани со посилна големина од онаа во понеделник. 

– Дали е ова најсилниот земјотрес во последните 100 години, како што тврди Турција?

– Сигурно во последните 10-20 години таму не е регистриран доказ за ваков силен настан. 100 години не можам да ви дадам апсолутна гаранција, но последниве дваесет години ова е најсилниот земјотрес во овој регион. 

– Имаше стравувања дека постои загриженост за земјотрес во Истанбул, има ли причина?

– Се наоѓа во близина на северноанадолскиот расед, кој е многу посеизмички активен во однос на оној во кој беше реализиран во понеделникот. Дали е во опасност од активирање на другата грешка не може да се каже дали е можно или не. 

– Каков е земјотресот што предизвика уништување и резултираше со човечки жртви и повредени?

– Ова е силен и разорен настан кој создава услови за голема материјална штета, за многу жртви. Вакви земјотреси не се случуваат многу често на глобално ниво. Има жртви и сериозни штети. Афтершоковите ќе придонесат за дополнително уништување на веќе ослабените места, ќе продолжат. Посилните ќе придонесат уште поголема штета.

Оној што се случува напладне има прилично висока магнитуда, речиси иста како и главниот настан – 7,5, но е висока. Ова ќе продолжи со текот на времето. Ќе има земјотреси од 5 степени, ќе има настани кои ќе бидат со магнитуда 6 и послаби – 4, 3. Тие што ќе се случат за 6 месеци нема да бидат како главниот земјотрес, ќе бидат послаби, можеби со јачина од редот од 4 и повеќе се распаѓаат во времето.

Афтершоковите серии одат многу во времето, а не само она што луѓето го чувствуваат. Колегите уште долго ќе регистрираат настани со магнитуда над 2 степени во оваа област. 

– Има ли нешто што можеме да направиме за да ги пригушиме идните последователни потреси?

– Не, ништо не може да се направи за во иднина. Го регистрираме она што веќе се реализира и таква временска серија може да се погледне, да се процени – колку долго ќе биде, колку беше интензивно и колку време требаше да стивне со текот на времето.

– Кога беше последниот силен земјотрес во Бугарија?

– Ако сакаме да споредуваме повеќе или помалку со таква јачина, тоа беше земјотресот од 1904 година. Тој беше со јачина од над 7,4 степени и беше еден од најсилните земјотреси во своето време во континентална Европа. Тоа го почувствуваа и соседните земји.

Имаше и многу разурнувања. По сила може отприлика да се спореди со онаа во Турција. Инаку, она што беше најсилно за нашата територија беше земјотресот во 2012 година на подрачјето на градот Перник со јачина од 5,6 степени, кој е умерено силен. 

– Дали постои опасност земјотресот во Турција да предизвика таков и кај нас?

-Епицентарот е на голема оддалеченост од нашата територија. Веројатноста да предизвика настан кај нас, за такво нешто не може да се зборува. Доста е далеку. 

– Каква е сеизмичката активност во Бугарија?

– Бугарија во изминатата година е слабо активна. За 2022 година, нашиот најсилен земјотрес беше во април во областа на градот Провадија со јачина од 4,5 степени. Сеизмичката состојба на територијата на земјава во моментов е слаба до умерена. 

– А за првите недели од 2023 година?

– Еден од настаните беше во неделата во 21:20 часот на подрачјето на градот Димитровград со јачина од 3,2 степени. Се чувствуваше многу слабо. Станува збор за земјотрес со мала јачина и слаб. Немавме извонредни земјотреси во годината што започна. 

– Дали климатските промени влијаат на активноста на земјотресот?

– Не, мислам дека нема врска меѓу овие два настани. Земјотресот е апсолутно случаен и индивидуален феномен.

Не знам дали дупнатините, кои можеби се од редот на 15 километри, не знам дали можат да имаат толкаво влијание за да предизвикаат сеизмичка активност. 

– Колку земјотреси се случуваат годишно во Бугарија?

– Со магнитуда над 3 имаме 40-тина настани. Најсилниот беше 4,5. Предвидување на сеизмичка активност не е направено. Никој не дава такви изјави. 

– Колку долго се дизајнирани да издржат зградите во Бугарија?

– Од градежен аспект, зградите мора да издржат земјотрес до 9 степени според Рихтеровата скала. Во секој земјотрес важен е видот и квалитетот на градбата. Во Бугарија сè уште е прифатливо и отпорно на земјотреси. 

– Дали забележувате дека во последниве години катастрофите се се почести?

– Во Бугарија, ако се вратиме 100 години наназад, во редот на 20 години, на наша територија во периодот од 1904 до 1928 година се забележани 5 земјотреси со јачина над 6,5 степени, по што е забележана многу помала сеизмичка активност.

Во 1986 година повторно имаше два настани кои имаа разорни ефекти. Сеизмичката слика се менува со текот на времето. За мир на луѓето, моментално нема сериозна активност на нашата територија и моментално сме релативно мирно подрачје. Бугарија е сеизмички активен регион. 

– Кои се сеизмичките зони во Бугарија?

– Бугарија има свои сеизмички зони. Ги има 6. Низ годините една од најактивните беше оваа Крупник-Кресна, Кресненска сеизмичка зона. Друга е Шабла околу областа на Црното Море, каде во 1901 година се случи земјотрес со јачина од над 7 степени.

Софија е исто така сеизмичка област. Исто така, историски може да се каже дека има умерено силни и силни земјотреси. Пловдив, областа на Градот под ридовите, Пловдив – Чирпан – има два пара настани што се случуваат со голема големина. Горна Орјаховица исто така. Одделно Вранча има влијание на територијата на државата. Најчесто се чувствува при посилни земјотреси со јачина над 5 степени. 

– Како треба да постапуваат луѓето за време на земјотрес?

– За време на земјотрес луѓето треба да бидат мирни и да го бараат постабилниот дел од зградата каде што ќе можат да останат додека не помине земјотресот. Велат дека рамката на вратата е едно од стабилните места во зградата. После тоа, подобро е да ги напуштат просториите.

Не трчајте по скалите. Не користете го лифтот. Не паничете. Во Перник, единствената жртва е маж кој истрчал по скалите. Падот на високите згради секогаш започнува одоздола, од првите катови.  

Ова е таа: 

Таа е раководител на Одделот за сеизмологија и сеизмичко инженерство при Националниот институт за геофизика, геодезија и географија при БАН.

Од 2009 година има искуство во следење на сеизмичноста на територијата на Бугарија и нејзината околина.

Научните интереси и истражувачките задачи на научникот се фокусирани на статистички методи во сеизмологијата, спектрална анализа на сеизмички настани, карактеристики на активност од преден потрес и рој, како и проценка на сеизмичка опасност.